Patricia Paludanus (48) is geboren in het westen des lands, is getogen in het noorden en heeft gestudeerd in het oosten. In Amsterdam kwam ze uiteindelijk thuis. Na omzwervingen over de wereld, van de Himalaya tot New York, is ze in 2016 onverwachts aan haar grootste reis begonnen: aan haar tekentafel in Amsterdam, op één vierkante meter. Wij stelden Patricia vijf vragen over haar werk en leven als kunstenaar.

Hoe zou je jouw kunstpraktijk omschrijven?

‘Als ik niet slaap of eet teken ik. In een geduldig, aftastend proces van vrije associatie ontstaan “Mindscapes”, onontgonnen landschappen van de geest die om verdere ontdekking vragen.

Abstract, suggestief, met soms geometrische, dan weer surrealistische elementen. De werken lijken niet meteen tekeningen: hard edge, grafisch, met een glanzend oppervlak als leer. Ik gebruik kleurpotlood op onherkenbare wijze; aangebracht in zulke dikke, dichte lagen dat er geen streken meer zichtbaar zijn en het intense pigment als het ware een huid vormt op het aquarelpapier. Kleur wordt zo object: iets dat je aan wil raken, in je mond wil stoppen. Dit onverwachte gebruik van een materiaal dat men voornamelijk kent uit de kindertijd roept met regelmaat verbazing op, maar niemand is zo verrast als ikzelf.’  

“Kleur wordt in mijn werk object, iets dat je aan wil raken, in je mond wil stoppen”

‘Ik heb ooit Media Kunst gestudeerd aan de AKI, Kunstacademie te Enschede, toen er in de montagestudio’s nog stevig rokend met grote videobanden werd gewerkt. De vrijheid die daar was om te experimenteren resulteerde in de creatie van mijn eigen media. Ik maakte animatiemachines waarin foto’s ronddraaiden, kijkkasten met 3D lichttekeningen en bewegende schilderijen waarin repen vervlochten doek middels elektromotortjes, asjes en tandwielen in verschillende richtingen en met verschillende snelheden een continu veranderend landschap lieten ontstaan, zoals ik dat vanuit een vliegtuig boven de Amerikaanse South West had gezien. In die tijd, waarin aan al mijn kunst een stekker zat, had ik niet kunnen vermoeden ooit het eenvoudige gereedschap uit mijn jeugd weer op te pakken.’

“Op de academie maakte ik mijn eigen media, van animatiemachines waarin foto’s ronddraaiden tot kijkkasten met 3D lichttekeningen”

‘Maar het leven is niet altijd een rechte weg van A naar B en de dood van een partner, een depressie en een blessure aan mijn armen door een te zware klus verder bevond ik me op een plek waar ik niet wilde zijn: met de kunst die me als kind had opgetild als een loden last op mijn schouders. Verlangend naar het directe fysieke genot dat ik op dat moment met een bijna pijnlijke schok bij kleiende kleuters herkende, begon ik een zoektocht naar de magie waarmee alles ooit was begonnen, naar de momenten dat ik kleuren en texturen zo diep opzoog dat ik ze op mijn tong kon proeven. Zo belandde ik uiteindelijk, op mijn 42^e bij het kleurpotlood. Het was als zo’n droom waarin je in je huis een geheime kamer ontdekt, in dit geval een kamer waarin ik die magie uit mijn vroegste jeugd zowaar in onversneden vorm terugvond en waar ik sindsdien als vanouds met gloeiende wangen alchemie bedrijf.’’

Wat wil je vertellen met je kunst?

Als ik iets wil vertellen schrijf ik. In mijn tekenwerk probeer ik juist terug te keren naar het kijken vóór de taal, als met een oog dat voor het eerst ziet. Ik heb de rijkdom van veel zeer vroege herinneringen, een bron waaruit ik steeds meer put, de fossiele brandstof waarop mijn artistieke motor draait. Het ervaren van de wereld – van kleuren, vormen en voorwerpen voordat die gelabeld zijn – fantaserend, vrij associërend, zoals kleine kinderen doen – heeft een blauwdruk achtergelaten die blijvend mijn perspectief heeft bepaald. Waarschijnlijk geldt dat voor ons allen, alleen is niet ieder zich daar in dezelfde mate van bewust. Je moet er ver voor terug, diep de krochten van je geest voor induiken, als een soort speleoloog.’

“In mijn tekenwerk probeer ik terug te keren naar het kijken vóór de taal, als met een oog dat voor het eerst ziet”

‘Volgens mij ligt onze hele menselijke evolutie in ieders leven besloten en raken we niet alleen aan ons eigen verleden als we teruggaan naar onze vroegste jeugd, maar aan die van ons als soort. Juist in het allerindividueelste ligt de kern die we delen: onze mythen, religie, wetenschap zijn geboren uit het proberen te duiden, uit het suggestieve schaduwspel van dansende vlammen op de wand van een grot. Naar dat magische, prille kijken daal ik af in mijn tekenproces en ik merk dat de daaruit ontstane beelden werken als een sleutel die niet enkel op mijn eigen schatkist past.’

“Juist in het allerindividueelste ligt de kern die we delen”

‘In de tekeningen kan ieder een eigen, nieuw verhaal ontdekken. Het werk gaat over ervaren: kijken, proeven, voelen, aftasten, gissen, vergissen, opnieuw herinneren. Het zet aangeleerde logica buiten spel en schudt opnieuw de kaarten.’

Wat inspireert jou?

‘Daadwerkelijk alles dat ik zie, hoor, leer, voel, denk, droom of vrees kan op enig moment, soms decennia later, terugkomen in mijn werk. Ik ben ongeneeslijk nieuwsgierig en kijk nog altijd om me heen met dezelfde verwondering van het kind dat ik ooit was en dat zich in alles maar dan ook alles verdiepte.’

‘Mijn eerste grote liefde was niet de kunst maar de wetenschap. Voor mij persoonlijk zijn die twee zaken onlosmakelijk verbonden. Het zijn beiden uitingen van een diepe liefde voor en interesse in de wereld die ons omringt. Hoe groeien en evolueren dingen, hoe ontstaat en erodeert een bergketen, wat is de levenscyclus van een ster? Ik was mateloos gefascineerd door alle processen die continu om ons heen en in ons eigen lichaam plaatsvinden zonder dat we daarvan bewust zijn en waarvan sommige te klein, anderen juist te groot of te langzaam zijn om met ons mensenoog waar te nemen.’

“Ik ben ongeneeslijk nieuwsgierig en kijk nog altijd om me heen met dezelfde verwondering van het kind dat ik ooit was”

‘Daarover fantaseren, mezelf opvouwen tot het formaat van een mier of uitstrekken over een tijdlijn van miljoenen jaren is wat ik continu deed als kind. Men noemde me een dromer, maar ik was altijd op een mentale ontdekkingsreis en eigenlijk is dat reizen nooit opgehouden. Het grootste avontuur beleef ik op de vierkante meter, met mijn hand op het papier. Mijn tekeningen zijn een weerslag van de plaatsen die ik daarin aandoe, landschappen die ik verken in de uithoeken van mijn geest. Net zoals aardse geologie is iedere plek daarin volstrekt uniek, en tegelijkertijd universeel.’

‘Misschien is het daarom dat de kijker vaak het gevoel heeft binnen te kunnen treden in mijn werk. Het extreem persoonlijke is niet hermetisch, maar juist een toegang tot een wereld die we intuïtief herkennen en waarin iedereen weer andere zaken ontwaart. Het zijn soms heel verrassende associaties die men met me deelt – ook dat is inspiratie.’  

“Het extreem persoonlijke is niet hermetisch, maar juist een toegang tot een wereld die we intuïtief herkennen en waarin iedereen weer andere zaken ontwaart”

Wat maakt iemand tot een goede kunstenaar?

‘Als er iemand in de wereld is die daarop het antwoord denkt te weten hoor ik het graag!

Ik ben geneigd om oprechtheid en toewijding als cruciale eigenschappen te noemen, maar daarmee kun je evengoed tenenkrommend werk produceren… Toch, eerlijkheid en onverschrokkenheid om in het werk ook donkere kanten en demonen tegemoet te treden maakt kunst echter, rijker, interessanter. Soms zie je schoonheid, maar voel je dat er iets ontbreekt.’

Kun je iets vertellen over jouw amuse?

‘Het idee van een amuse als een klein visueel hapje dat de kijker laagdrempelig kennis laat maken met een kunstenaar spreekt me aan. De smakelijke dikke kleurlagen van mijn tekeningen maken het ook zeker daarvoor geschikt. Maar ik wil dan wel dat zo’n snoepje daadwerkelijk representatief is voor mijn werk en dat het, ondanks het kleine formaat, gemaakt is met dezelfde intentie en precisie, gebruikmakend van dezelfde technieken en hetzelfde materiaal.’’

‘Ik maak regelmatig detailfoto’s van mijn tekenwerken en soms komt het voor dat de uitsnede dusdanig interessant blijkt dat deze weer een basis vormt voor een nieuw te maken tekening. Dat is precies hoe ik deze amuses heb aangepakt: ik heb een klein onderdeel van een bestaand, veel groter werk als het ware uitgesneden en gekneed tot een op zichzelf staande visuele bonbon.

Het zou wellicht een interessante speurtocht zijn om op mijn website de gebruikte details in de originele tekeningen terug te vinden!’